Iedereen weet dat voor gezonde werkrelaties en persoonlijke relaties heldere grenzen essentieel zijn. En toch zijn er zoveel berichten over situaties waarin grenzen en menselijke waardigheid geschonden wordt. Meestal is dit stappenplan (zie ook foto bij deze blog) voldoende om grenzen te verdedigen:

• Geef je grens vriendelijk én ongenuanceerd aan: zeg in duidelijke woorden wat je van de ander wil. De meeste mensen zijn respectvol en betrouwbaar genoeg om dit te kunnen accepteren. 
• Als dat niet voldoende is, geef je dezelfde boodschap meer pit: zeg hetzelfde stelliger, eventueel opgeladen met boosheid of verontwaardiging.
• De volgende stap is dat je een waarschuwing geeft. Geef een waarschuwing die je kan en wil uitvoeren. Bv: “Als je nog eens die rotopmerking maakt, leg ik de telefoon neer.” Of: “De volgende keer dat je je op de laatste minuut afmeldt, reken ik die behandeling wél aan."
• Daarna voer je die waarschuwing uit. Snel en zonder twijfel. Na drie waarschuwingen mag je het laten voelen.

In 95 procent van de situaties zal dit voldoende zijn. In sommige situaties sla je natuurlijk de eerste stappen over en geef je onmiddellijk een gevolg aan de grensoverschrijding. Gebruik je gezond verstand.

En dan zijn er de 'valsspelers'. Je kunt het je niet voorstellen als je zo niet in elkaar zit, maar er zijn mensen die planmatig, doelgericht en gewetenloos over grenzen gaan. Hier zijn 5 ongemakkelijke waarheden die ik heb verzameld na jaren weerbaarheidstrainingen te geven:

1. Er zijn mensen die er plezier in hebben anderen pijn te doen. Het duurde best lang voor ik deze realiteit durfde accepteren. Er zijn mensen die actief op zoek gaan naar mensen om te kunnen pijn doen, pesten, kwetsen, … Er zijn mensen die zondere enige schaamte of schuld hun macht willen gebruiken om anderen te misbruiken: financieel, fysiek, psychologisch, seksueel, … Er is slechtheid. Accepteer deze realiteit zodat je voor je eigen veiligheid kunt zorgen. Ja: de meeste mensen zijn oké. Én er zijn ook een kleine groep écht gewetenloze daders. Dat kunnen zowel mannen als vrouwen zijn.
2. Als de ander de regels breekt, mag jij dat ook. Ontkracht jezelf niet door netjes en lief te zijn tegen mensen die dat niet tegen jou zijn. Als je in een situatie komt waar de ander valsspeelt, door manipulatie, ongewenste aanrakingen, bedrog, bedreiging of geweld, ... mag je alles doen om voor je veiligheid en integriteit te zorgen. (Binnen de grenzen van de wet). Het is goed om vergevingsgezind en liefdevol te zijn, nadat je ervoor gezorgd hebt dat je veilig bent. Bijen zijn heel positieve en constructieve dieren ... én ze hebben een pijnlijke gifangel. Maak nu de keuze om te 'steken' als het nodig is. Dus: gooi gewoon die koffie over de broek van die vent die zijn handen niet thuis houdt; leg wél klacht neer bij de politie; laat het werk gewoon liggen dat je op vrijdagavond in je schoenen geschoven krijgt, … Hierdoor zal de situatie niet erger worden. Niets doen of te lief zijn zorgt ervoor dat de situatie erger wordt.
3. Geef altijd aan wanneer iemand over je grens gaat. De écht enge daders testen de toekomstige slachtoffers die ze kiezen. Ze gaan op zoek naar die collega of persoon in het openbaar vervoer of... die niet consequent op de 'kleine' grensoverschrijdingen reageert. Hierdoor onderzoeken de daders wie ze als slachtoffer zullen kiezen. Het kan gaan van iemand onbetaald te laten overwerken omdat hij/zij niet duidelijk neen zegt tot fysiek geweld en misbruik. Laat vanaf het begin weten dat je ook moeilijk kunt zijn als het nodig is. 
4. Als je neen zegt, verdraag dan dat de ander je even (of langer) niet ‘tof’ vindt. Neen zeggen is soms moeilijk, soms niet. Het is altijd een afwijzing. Degene die de neen kreeg, zal die afwijzing moeten verteren. Sommige mensen kunnen daar volwassen mee omgaan, anderen niet. Verdraag dit moeilijke gevoel bij de ander gewoon. Je hoeft het niet leuk te vinden. Die persoon hoeft jou ook niet leuk te vinden. Planmatige en manipulatieve daders maken van het verlangen naar harmonieuze relaties en misplaatst schuldgevoel misbruik om anderen te manipuleren om toch over de grens te kunnen gaan. 
5. Als je de uitstraling hebt dat je weerbaar bent zullen daders je minder snel kiezen. Daders zijn vaak zeer goed in het lezen van lichaamstaal. Ze kiezen bewust mensen die er onzekerder of minder weerbaar uitzien. Het goede nieuws is dat iedereen kan leren om sterk en weerbaar te zijn in ongemakkelijke en pijnlijke situaties. Volg een training in weerbaarheid of zelfverdediging. Door je (nieuwe) uitstraling is de kans kleiner dat je het zal moeten gebruiken. 
6. Daders zijn vaak mensen die je zou moeten kunnen vertrouwen. Geweld en misbruik gebeurt het vaakst door familieleden, nabije collega’s, trainers, leidinggevenden, autoriteiten, … Wees op je hoede als je ‘alarmsignaal’ afgaat en reageer adequaat, ook wanneer je de code van ‘gezelligheid’ en ‘het is toch maar een grapje’ overtreedt. Denk aan puntje 3: Geef geen ruimte aan potentiële daders, in geen enkele situatie. Doe moeilijk als het nodig is. 

Ik wil hier op geen enkele manier aangeven dat als je toch slachtoffer bent geweest dat het jouw schuld is. Natuurlijk niet. De verantwoordelijkheid en schuld liggen bij de dader. Deze 'ongemakkelijke waarheden' verkleinen de kans dat je slachtoffer wordt. Niet meer dan dat.